Havza Nedir?

 

Üzerine düşen yağış sularını belirli bir akarsu kesitine gönderen ve komşu havzalardan, sırtlardan geçen su ayrım çizgileri ile ayrılan iç bükey topoğrafik arazi parçasıdır.

 

Açık Havza: Bir havzanın denize erişimi ( ulaşımı ) varsa açık havzadır.

Kapalı Havza: Bir havzanın denize erişimi yoksa kapalı havzadır.

• Çıkış noktası yoktur
• Yağış suları ile beslenir

 

Membaa: Havzadaki suyun toplandığı yerdir.

Mansap: Havzadaki suyun çıktığı yerdir.

 

Havzanın İşlevleri?

 

1. Atmosferdeki suyun tutulması
2. Havzanın topraklarından geçen yağmur suyunun tutulması
3. Suyun toprak içindeki sızıntı ve çatlaklardan hareket ederek sonunda akarsulara, nehirlere ve okyanuslara ulaşması.

 

Havzanın temel amaçları?

 

1. Erozyon ve taşkınları kontrol etmek
2. Kaliteli ve arzu edilen miktarda su üretimi sağlamak

 

En büyük havzalar akarsu havzaları (Basin)dır.

Türkiye’deki en büyük akarsu havzası Fırat- Dicle’dir.

Rezervuar : Suyun biriktiği yerdir.

 

Havza büyüklük sınıfları?

 

Küçük havzalar < 1km2

Orta havzalar 1 – 10 km2

Büyük havzalar 10 – 100 km2

Çok büyük havzalar > 100km2

 

Havzanın bölümleri?

 

1. Su toplama bölgesi
2. Çıkış noktası
3. Boğaz bölgesi
4. Birikinti konisi

 

Havzanın karakteristikleri?

 

• Topoğrafik
• Akarsu ve Drenaj ağı

Topoğrafik

1. Havzanın şekli
2. Havzanın büyüklüğü
3. Havzanın ortalama yüksekliği
4. Havzanın eğimi
5. Havzada depolama
6. Havzada yeryüzü şekilleri

 

 

Havzanın şeklini belirlemek için?

 

1. Form faktörü

F = B / L

B: havzanın ortalama genişliği ( km2 )

L: havzanın uzunluğu ( km2 )

 

B = A / L ( havzanın ortalama genişliği formülü )

            A: havzanın alanı (km2)

 

2. Dairesellik oranı

Rc = 4#A / P2 

P: havza çevresi

 

3. Uzunlaşma oranı

Uo = Ar / L

Ar: Havzanın alanına eşit olan dairenin yarıçapı

L: havzanın max. Uzunluğu

 

Bir havzanın drenaj durumunu belirlemek için?

 

1. Dere sıklığı
2. Dere sayısı
3. Dere uzunluğu
4. Drenaj yoğunluğu
5. Çatallaşma oranı

** Drenaj yoğunluğu : Bütün derelerin toplam uzunluğunun havzanın alanına bölünmesi ile elde edilir.

 

Hipsometrik Eğri?

Bir yağış havzanın yüksekliği ve değişik yükseltilerdeki alan dağılımının değerlendirilmesinde kullanılır.

 

Yüzeysel Akış?

Yağışları izleyen devrede , arazinin yüzeyinde oluşan su akışıdır.

 

Yüzey altı Akış?

Toprağa sızan ve gözenekli toprak kütlesi içerisinde eğim yönünde olan akıştır.

Akım: Dere ve akarsu yataklarındaki su akımıdır.

 

Derelerdeki akımlar nasıl beslenir?

1. Yüzeysel ve yüzey altı akışlarla
2. Taban suyu akışları
3. Yağışlar

 

Yıllık su verimi: Bir derenin yağış havzasını terk ettiği noktada yapılan ölçmelere göre 1 yıllık toplam su miktarına o derenin yıllık su verimi denir.

 

Debi yada Sarfiyat: Bir derenin belirli bir yerindeki kesitinden birim zamanda geçen su miktarına o derenin debisi veya sarfiyatı denir.

 

** Türkiye’deki akış kat sayısı %37’dir.

 

Hidrolojik Devre?

Atmosferdeki su buharının belirli koşullarda yoğunlaşarak yağışların ve yağış sularının tekrar atmosfere dönmesi olayıdır.

4 ana bölümden oluşmaktadır.

 

1. Buharlaşma ( Evoporasyon )
2. Yoğunlaşma
3. Yağış
4. Toplama

 

 

Hidrolojik devre süreçleri?

1. Yağışlar
2. İntersepsiyon
3. İnfiltrasyon
4. Evoporasyon
5. Transprasyon
6. Yüzey akışları
7. Yüzey altı akışlar

 

 

 

Yağışlar?

 

Yağışlar 3 e ayrılır.

1. Konveksiyonel yağışlar: Tropik bölgelerde görülen yağışlardır.
2. Orogrofik Yağışlar: Sahil bölgelerinde görülen yağışlardır.
3. Depresyonik ( Siklonik ) veya cephesel yağışlar: Genellikle Türkiye’de görülen yağışlardır.

 

 

 

** İki tip yağış ölçer vardır.

1. Standart yağış ölçer: Sadece günlük ölçüm yapmaktadır.
2. Yazıcı Yağış ölçer: Hem günlük, hem de aylık ölçüm yapmaktadır. Ayrıca yağış şiddetini de ölçmektedir.

 

 

İntersepsiyon?

Yağışların, bitkilerin toprak üstü kısımlarında tutulması ve toprak yüzeyine erişemeyen kısmına denir.

 

İntersepsiyonu etkileyen faktörler?

1. İklim
2. Mevsim
3. Meşçere sıklığı , kapalılığı , Ağaç türü

 

 

İnfiltrasyon?

Yağış sularının yüzeyden toprağa sızması olayıdır.

 

İnfiltrasyonu etkileyen faktörler?

1. Toprağın fiziksel özellikleri ve toprak yüzeyi
2. Toprak Nemi
3. Toprak ıslanma yeteneği
4. Bitki örtüsü
5. Sıcaklık ve toprak suyunun akışkanlığı

 

Toprağın infiltrasyon hızını bilmenin yararları?

1. Sulama yöntemini seçmek
2. Yüzey akış miktarını bulabilmek

 

İnfiltrasyon infiltrometreler ve akış hidrograflarının analizi ile ölçülür.

Toprağın infiltrasyon kapasitesi yağış şiddeti ile ters orantılıdır.

 

** Türkiye drenaj alanları bakımından 26 büyük havzaya ayrılır.

** Taban erozyonu her zaman membaa kısmında etkilidir.

** Kıyı erozyonu her zaman mensup bölümünde etkilidir.

 

Buharlaşma ( Evoporasyon )

Su yüzeyindeki ( dere ,akarsu , göl  vs. ) suyun atmosfere dönmesi olayıdır.

 

Evoporasyonu Etkileyen Faktörler?

1. Rüzgar
2. Sıcaklık
3. Atmosferdeki basınç
4. Suyun kalitesi

 

Transprasyon: Suyun bitki yüzerinden buharlaşma olayıdır.

 

 

Dereler?

Dereler 3 e ayrılmaktadır.

1. Kuru dereler = Taban suyu yoktur. Su yüzeyin altındadır.
2. Periyodik ( devamlı ) dereler = Su her zaman üstünden akar
3. Geçici dereler

 

 

Havzanın bileşenleri?

1. Yağış
2. İklim
3. Hayvancılık
4. Sulak alanlar ve dere vejetasyonu
5. Göller ve rezervuar
6. Avcılık ve balıkçılık
7. Rekreasyon alanları

 

Bir havzaya düşen ortalama yağış hesabı?

1. Aritmetik ortalama yöntemi
2. Theissen yöntemi
3. Eş yağış eğrileri Yöntemi

 

Havzayı oluşturan kayaçlar?

1. Püskürük kayaçlar
2. Tortul kayaçlar
3. Başkalaşım kayaçlar

 

Web Yazılım ve Mobil Uygulama ihtiyacınızın en iyi şekilde hazırlanması için çalışıyoruz.

KAYNAK : Süleyman Demirel Üniversitesi -  Ayten EROL