Beni Takip Edebilirsin
Havza Ders Notları
![Blog Images](https://www.mertbuldur.com/public/images/article/havza-ders-notlari/havza-ders-notlari_421.jpg)
Havza Nedir?
Üzerine düşen yağış sularını belirli bir akarsu kesitine gönderen ve komşu havzalardan, sırtlardan geçen su ayrım çizgileri ile ayrılan iç bükey topoğrafik arazi parçasıdır.
Açık Havza: Bir havzanın denize erişimi ( ulaşımı ) varsa açık havzadır.
Kapalı Havza: Bir havzanın denize erişimi yoksa kapalı havzadır.
- Çıkış noktası yoktur
- Yağış suları ile beslenir
Membaa: Havzadaki suyun toplandığı yerdir.
Mansap: Havzadaki suyun çıktığı yerdir.
Havzanın İşlevleri?
- Atmosferdeki suyun tutulması
- Havzanın topraklarından geçen yağmur suyunun tutulması
- Suyun toprak içindeki sızıntı ve çatlaklardan hareket ederek sonunda akarsulara, nehirlere ve okyanuslara ulaşması.
Havzanın temel amaçları?
- Erozyon ve taşkınları kontrol etmek
- Kaliteli ve arzu edilen miktarda su üretimi sağlamak
En büyük havzalar akarsu havzaları (Basin)dır.
Türkiye’deki en büyük akarsu havzası Fırat- Dicle’dir.
Rezervuar : Suyun biriktiği yerdir.
Havza büyüklük sınıfları?
Küçük havzalar < 1km2
Orta havzalar 1 – 10 km2
Büyük havzalar 10 – 100 km2
Çok büyük havzalar > 100km2
Havzanın bölümleri?
- Su toplama bölgesi
- Çıkış noktası
- Boğaz bölgesi
- Birikinti konisi
Havzanın karakteristikleri?
- Topoğrafik
- Akarsu ve Drenaj ağı
Topoğrafik
- Havzanın şekli
- Havzanın büyüklüğü
- Havzanın ortalama yüksekliği
- Havzanın eğimi
- Havzada depolama
- Havzada yeryüzü şekilleri
Havzanın şeklini belirlemek için?
- Form faktörü
F = B / L
B: havzanın ortalama genişliği ( km2 )
L: havzanın uzunluğu ( km2 )
B = A / L ( havzanın ortalama genişliği formülü )
A: havzanın alanı (km2)
- Dairesellik oranı
Rc = 4#A / P2
P: havza çevresi
- Uzunlaşma oranı
Uo = Ar / L
Ar: Havzanın alanına eşit olan dairenin yarıçapı
L: havzanın max. Uzunluğu
Bir havzanın drenaj durumunu belirlemek için?
- Dere sıklığı
- Dere sayısı
- Dere uzunluğu
- Drenaj yoğunluğu
- Çatallaşma oranı
** Drenaj yoğunluğu : Bütün derelerin toplam uzunluğunun havzanın alanına bölünmesi ile elde edilir.
Hipsometrik Eğri?
Bir yağış havzanın yüksekliği ve değişik yükseltilerdeki alan dağılımının değerlendirilmesinde kullanılır.
Yüzeysel Akış?
Yağışları izleyen devrede , arazinin yüzeyinde oluşan su akışıdır.
Yüzey altı Akış?
Toprağa sızan ve gözenekli toprak kütlesi içerisinde eğim yönünde olan akıştır.
Akım: Dere ve akarsu yataklarındaki su akımıdır.
Derelerdeki akımlar nasıl beslenir?
- Yüzeysel ve yüzey altı akışlarla
- Taban suyu akışları
- Yağışlar
Yıllık su verimi: Bir derenin yağış havzasını terk ettiği noktada yapılan ölçmelere göre 1 yıllık toplam su miktarına o derenin yıllık su verimi denir.
Debi yada Sarfiyat: Bir derenin belirli bir yerindeki kesitinden birim zamanda geçen su miktarına o derenin debisi veya sarfiyatı denir.
** Türkiye’deki akış kat sayısı %37’dir.
Hidrolojik Devre?
Atmosferdeki su buharının belirli koşullarda yoğunlaşarak yağışların ve yağış sularının tekrar atmosfere dönmesi olayıdır.
4 ana bölümden oluşmaktadır.
- Buharlaşma ( Evoporasyon )
- Yoğunlaşma
- Yağış
- Toplama
Hidrolojik devre süreçleri?
- Yağışlar
- İntersepsiyon
- İnfiltrasyon
- Evoporasyon
- Transprasyon
- Yüzey akışları
- Yüzey altı akışlar
Yağışlar?
Yağışlar 3 e ayrılır.
- Konveksiyonel yağışlar: Tropik bölgelerde görülen yağışlardır.
- Orogrofik Yağışlar: Sahil bölgelerinde görülen yağışlardır.
- Depresyonik ( Siklonik ) veya cephesel yağışlar: Genellikle Türkiye’de görülen yağışlardır.
** İki tip yağış ölçer vardır.
- Standart yağış ölçer: Sadece günlük ölçüm yapmaktadır.
- Yazıcı Yağış ölçer: Hem günlük, hem de aylık ölçüm yapmaktadır. Ayrıca yağış şiddetini de ölçmektedir.
İntersepsiyon?
Yağışların, bitkilerin toprak üstü kısımlarında tutulması ve toprak yüzeyine erişemeyen kısmına denir.
İntersepsiyonu etkileyen faktörler?
- İklim
- Mevsim
- Meşçere sıklığı , kapalılığı , Ağaç türü
İnfiltrasyon?
Yağış sularının yüzeyden toprağa sızması olayıdır.
İnfiltrasyonu etkileyen faktörler?
- Toprağın fiziksel özellikleri ve toprak yüzeyi
- Toprak Nemi
- Toprak ıslanma yeteneği
- Bitki örtüsü
- Sıcaklık ve toprak suyunun akışkanlığı
Toprağın infiltrasyon hızını bilmenin yararları?
- Sulama yöntemini seçmek
- Yüzey akış miktarını bulabilmek
İnfiltrasyon infiltrometreler ve akış hidrograflarının analizi ile ölçülür.
Toprağın infiltrasyon kapasitesi yağış şiddeti ile ters orantılıdır.
** Türkiye drenaj alanları bakımından 26 büyük havzaya ayrılır.
** Taban erozyonu her zaman membaa kısmında etkilidir.
** Kıyı erozyonu her zaman mensup bölümünde etkilidir.
Buharlaşma ( Evoporasyon )
Su yüzeyindeki ( dere ,akarsu , göl vs. ) suyun atmosfere dönmesi olayıdır.
Evoporasyonu Etkileyen Faktörler?
- Rüzgar
- Sıcaklık
- Atmosferdeki basınç
- Suyun kalitesi
Transprasyon: Suyun bitki yüzerinden buharlaşma olayıdır.
Dereler?
Dereler 3 e ayrılmaktadır.
- Kuru dereler = Taban suyu yoktur. Su yüzeyin altındadır.
- Periyodik ( devamlı ) dereler = Su her zaman üstünden akar
- Geçici dereler
Havzanın bileşenleri?
- Yağış
- İklim
- Hayvancılık
- Sulak alanlar ve dere vejetasyonu
- Göller ve rezervuar
- Avcılık ve balıkçılık
- Rekreasyon alanları
Bir havzaya düşen ortalama yağış hesabı?
- Aritmetik ortalama yöntemi
- Theissen yöntemi
- Eş yağış eğrileri Yöntemi
Havzayı oluşturan kayaçlar?
- Püskürük kayaçlar
- Tortul kayaçlar
- Başkalaşım kayaçlar
Web Yazılım ve Mobil Uygulama ihtiyacınızın en iyi şekilde hazırlanması için çalışıyoruz.
KAYNAK : Süleyman Demirel Üniversitesi - Ayten EROL
Yorumlar: